• گریگوریان، مارکو (نقاش، هنرپیشه سینما، معلم، صاحب گالری و مجموعه دار)

1304 – 1386، کروپوتکین ارمنستان. هنرمندی پرشور که نقشی با اهمیت در پیشبرد جنبش مدرنیسم در ایران ایفا کرده است. او که در کروپوتکین (روسیه) در خانواده ای ارمنی به دنیا آمده بود، به همراه خانواده در سال 1319 به تبریز مهاجرت کرد. در جلفای نو (اصفهان) و تهران درس خواند و سپس در مدرسه حمل و نقل ارتش امریکا به کار مشغول شد (1322). مقدمات نقاشی را در هنرستان کمال الملک آموخت. به ایتالیا رفت و در آکادمی هنرهای زیبای رم نام نویسی کرد (1329). آثارش را در گالری فیورانی در رم، گالری ریمون دونکان در پاریس و چند جای دیگر به نمایش گذاشت. پس از فارغ التحصیلی از آکادمی رم، به تهران بازگشت و فعالیت های هنری و فرهنگی خود را آغاز کرد (1333). تاسیس گالری استتیک و معرفی آثار مدرنیست های جوان، تدریس در کلاس خصوصی، بنیانگذاری بی ینال تهران (1337) و معرفی آثار هنرمندان ایرانی در بی ینال ونیز، گردآوری نقاشی های عامیانه و پرده های قهوه خانه ای، برگزاری نمایشگاه های انفرادی و جمعی و بالاخره بازی در فیلم های سینمایی ایران.

بعدها به امریکا عزیمت کرد (1341) و فعالیت های خود را در نیویورک و مینه سوتا ادامه داد. از 1350 تا 1357 در دانشکده هنرهای زیبای تهران به تدریس پرداخت و نمایشگاه های انفرادی در انجمن ایران و امریکا، گالری لیتو و گالری سامان برگزار کرد. به نیویورک بازگشت (1358) و در آنجا گالری گورکی را بنیاد نهاد (1360).

پس از آن آثارش را در نیویورک، مسکو و غیره به نمایش گذاشته است. آثار او علاوه بر موزه هنرهای معاصر تهران در موزه مدرن آرت نیویورک، انته ناتسیوناله توریستیکا در رم، بنیاد بی و ابی گری، گالری گورکی در نیویورک نگهداری می شود. او یکی از اعضای گروه آزاد نقاشان و مجسمه سازان بود.

گریگوریان پس از یک دوره نقاشی فیگوراتیو به شیوه اکسپرسیونیستی، با الهام از طبیعت کویری ایران به هنر خاک روی آورد (1339). نقش برجسته های او که در ساده ترین فرم های هندسی با موادی چون خاک، کاه، پلی استر و ندرتا رنگ ساخته می شوند، پیوند دیرین انسان با زمین را به یاد می آورند.